Verlangen

Na het ontbijt maak ik een korte wandeling door het bos. De buitenlucht voelt fris aan, maar dat is eerder in vergelijking met de temperatuur van de afgelopen dagen dan hoe het afgezet tegen de tijd van het jaar daadwerkelijk is. Het is namelijk de hele maand september al te warm en een echte daling van de temperatuur lijkt er afgaand op de weersverwachting voor de lange termijn voorlopig nog niet in te zitten. Afgezien daarvan is het toch volop herfst. De bladeren van de loofbomen verkleuren en vallen af, het is nog maar iets langer dan twaalf uur per etmaal licht - vandaag vindt de herfstequinox plaats, en de grote trekvogels zijn weer aan hun trek naar het zuiden begonnen. Dat laatste wordt duidelijk wanneer mijn aandacht door het karakteristieke geluid van kraanvogels naar de lucht wordt getrokken. Hoog boven me zie ik een grote groep van deze gracieuze vogels - ik tel er ruim veertig - in een formatie die steeds weer van een V in een W en weer terug veranderd naar het zuiden vliegen. Ik blijf stilstaan en kijk de vogels na totdat ze uit het zicht zijn verdwenen. Daarna vervolg ik mijn weg naar huis, mezelf ondertussen afvragend wanneer het nu eens echt kouder gaat worden, wanneer het 's nachts weer gaat vriezen en ook zelfs even wanneer de eerste sneeuw gaat vallen. Zit daar iets van verlangen achter? Ja, dat is denk ik wel het geval...

Onderstaande foto van een viertal zwanen onderweg naar het zuiden maakte ik begin oktober 2013 toen het in september heel wat kouder was dan nu en het merendeel van alle kraanvogels, ganzen en zwanen al lang naar warmer oorden vertrokken was.

Jeuk!

Ze zijn er weer: de elandvliegen! En in hoeveelheden die groter zijn dan we ooit hebben meegemaakt. Voordat we naar Zweden emigreerden, hadden we nog nooit van deze insecten gehoord. Tijdens onze eerste herfst in Zweden mochten we kennis met ze maken. Toen waren het er nog niet zo veel die onze woonomgeving onveilig maakten, maar inmiddels is hun aantal enorm toegenomen en zijn deze elk jaar verder naar het noorden oprukkende insecten uitgegroeid tot een ware plaag.

Direct vanaf het begin vond Nicole de elandvlieg de irritantste van alle insecten waar we in Zweden van het late voorjaar tot en met de vroege herfst mee te maken hebben. Knotten, muggen, dazen en horzels vond ze af en toe ook geen pretje, maar de elandvlieg spande voor haar de kroon. Ikzelf vond dat in het begin nog wel meevallen, maar inmiddels ben ik het hardgrondig met haar eens.

Knotten, muggen, dazen en horzels vallen je tenminste rechtstreeks aan. Ze gaan op je zitten en als je ze niet snel genoeg van je af slaat, dan ben je de pineut. Dat is natuurlijk verre van een genot als het om honderden muggen of duizenden knotten gaat. Of om een tiental dazen dat minutenlang hardnekkig om je hoofd heen zoemt. Maar na hun aanval te hebben uitgevoerd, zijn ze weer verdwenen - jammer alleen dat er steeds weer nieuwe komen - en binnenshuis ben je in elk geval van ze af.

Elandvliegen nemen je echter op een veel geniepigere manier te grazen. Ze landen overal op je, ook op je kleren en in je haren. Vervolgens gaan ze op zoek naar een plek om zich te verstoppen, meestal tussen je haren of onder je kleren. Zelfs als je jezelf - of elkaar - na een wandeling grondig inspecteert, neem je er toch een flink aantal mee naar binnen. Vervolgens duurt het niet lang voordat het gekriebel begint. Tussen je haren, in je oren, onder je kleren of zelfs in je ondergoed! Elke keer weer probeer je ze dan te pakken te krijgen, hetgeen overigens nog niet meevalt omdat deze beestjes meer dan watervlug zijn. Zo ben je dan met een beetje pech urenlang bezig. Gisteren viste ik bijvoorbeeld in de loop van de avond een tiental elandvliegen uit mijn haar en onder mijn kleren vandaan. Het leuke is dat je ook daarna nog lange tijd last van imaginair gekriebel hebt. En ja, elandvliegen bijten en hun beet veroorzaakt flink wat jeuk.

Seizoensverandering

Ten opzichte van een maand geleden staat de zon inmiddels veel minder hoog boven de horizon. Veel plaatsen die de afgelopen maanden een groot deel van de dag door direct zonlicht werden verwarmd, liggen nu zelfs midden op de dag in de schaduw. Het is merkbaar kouder geworden. In de zon is het nog steeds lekker warm, maar in de schaduw bijna onbehaaglijk koud. En 's nachts daalt het kwik tot slechts vlak boven het vriespunt. Ook wordt het 's ochtends steeds later licht en 's avonds steeds vroeger donker, nog even en dan bereiken we het omslagpunt waarbij het duister gaat overheersen.

De zomer is voorbij en de eerste zomergasten zijn hun reis naar warmer oorden begonnen. Toen we gisteren bij een van de oude boerderijen hoger op de heuvel waren, bleef het luchtruim boven ons leeg. De afgelopen maanden konden we daar steevast van de acrobatische toeren van de zwaluwen genieten, maar die tijd is nu voorbij. Wederom een duidelijke bevestiging van de seizoensverandering die heeft plaatsgevonden.

Vier jaar geleden beleefde ik het afscheid van de zwaluwen op een heel bijzondere manier. De dag nadat ik onderstaand stukje schreef, waren de zwaluwen vertrokken.

Hoog in de lucht zweven ze hun rondjes, op jacht naar insecten. Ze zijn met z'n zevenen en als je goed kijkt, dan kun je de jongen van het tweede legsel aan hun formaat duidelijk van de andere vogels onderscheiden. Vol overgave fouragerend, leggen de zwaluwen de laatste hand aan de opbouw van de vetreserves die ze nodig hebben om de op stapel staande reis naar het zuiden te kunnen volbrengen. En omdat de hoeveelheid insecten de afgelopen dagen drastisch is afgenomen, zal het niet lang meer duren voordat ze daadwerkelijk vertrekken. Ik geef het nog één of twee dagen, maar zeker niet meer.

Dan verandert het vliegpatroon van de vogels. Ze stoppen met in wijde lussen rondjes draaien, verliezen hoogte en lijken in de verte te verdwijnen. Ze komen echter terug, vliegen één voor één op ooghoogte voorbij, om vervolgens onder luid gekwetter de formatie te verbreken en allemaal een verschillende kant op te vliegen. Even later zweeft de hele familie weer hoog in de lucht.

Ik blijf verwonderd achter. Hebben de zwaluwen zojuist heel bewust afscheid van me genomen? Ik denk het wel en vrees dat ik ze hier morgen niet meer zal zien.

Definitief voorbij

Nu is de zomer definitief voorbij. Ook rond ons huis zijn de eerste gele bladeren aan de bomen verschenen.

Even scherpstellen...